Edep Öğrenen Padişah
Gazneli Sultan Mahmut (ö.421/1030) Ebu’l-Hasan Harakanî hazretlerini ziyarete gelmişti. Sohbet sırasında Sultan Mahmut, Bayezid-i Bistamî hakkında bir menkıbenin anlatılmasını isteyince Harakanî hazretleri şöyle dedi:
– Bayezid demiştir ki: Her kim beni görürse -umulur ki- bedbahtlığa düşmekten kurtulur.
Sultan buna itiraz ederek:
– Nasıl olur, onun rütbesi peygamberlerden daha mı üstün? Ebu Cehil, Ebu Leheb ve daha nice münkirler Rasulullah Aleyhisselam’ı gördükleri halde cehennemlik oldular, deyince şeyh hazretleri onu şöyle ikaz etti:
– Edebe dikkat et! (Hemen itiraz etme). Zira Rasul-i Ekrem’i ashabından başkaları hakikat gözüyle görmemiştir (herhangi bir insan diye baktılar). Bunun delili de şu ayet-i kerime’dir: “Onları, sana bakar görürsün, halbuki onlar (seni olduğun gibi) görmezler.” (Araf, 198)
Bu açıklama Gazneli Mahmut’un hoşuna gitti ve öğüt istedi. Harakanî hazretleri şöyle dedi:
– Şu dört şeye dikkat et: Günahlardan sakın, namazı cemaatle kıl, cömert ol, Allah’ın yarattıklarına şefkat göster.
Sultan Mahmut kendisi için özel dua edilmesini istedi. Şeyh de kendisine:
– Ey Mahmut, akıbetin mahmud (övgüye layık) olsun, dedi.
Sonra Sultan Mahmut şeyhin önüne bir kese altın koydu. Şeyh de onun önüne arpa unundan yapılmış bir ekmek koyuverdi. “Buyur” deyince sultan ekmeği ağzında gevelemeye başladı. Fakat ne olduysa boğazından geçmiyordu. Harakanî hazretleri, “Galiba ekmek boğazına durmuş.” dedikten sonra ekledi:
– İster misin ki bu altın kese de bizim boğazımıza dursun? Kaldırıverin şunu, dedi.
Sultan Mahmut alması için ısrar ettiyse de kabul ettiremedi. Sonunda kendisine bir hatıra verilmesini istedi. Şeyh hazretleri de yadigâr olarak gömleğini ona ikram etti. Sultan Mahmut oradan ayrılırken Şeyh Harakanî ayağa kalktı. (Halbuki ilk gelişinde kalkmamıştı). Sultan dedi ki:
– İlk geldiğimde iltifat etmemiştin, şimdi ise ayağa kalkıyorsun. Buna sebep ne?
– Önce padişahlık gururuyla ve imtihan için gelmiştin. Şimdi ise tevazu ve dervişlik haliyle gidiyorsun. İlkin hükümdar olduğun için kalkmadım, şimdi derviş olduğun için kalkıyorum.
Sultan Mahmut gazaya çıkmak için oradan ayrıldı. Girdiği savaşta önce endişeye kapıldı. Sonra hatıra gömleği eline alıp zafer için dua etti ve savaştan muzaffer çıktı.
Tezkiretü’l-Evliya, s.702-703; es-Samanî, el-Ensâb (Beyrut 1988), 2/347.
Paz Şub. 23, 2014 7:32 pm
