Ebu’l-Hasan Harakanî k.s.
Büyük velilerden Ebu’l-Hasan Harakanî hazretleri (ö.425/1033), İran’da Elburz Dağları’nın güneyindeki tarihî Bistam şehrinin kuzeyinde bulunan Harakan köyündendir. Sık sık Harakan’dan Bistam’a giderek (on iki yıl kadar) Bayezid-i Bistamî hazretlerinin (ö.234/848) türbesini ziyaret eden Harakanî, onun ruhaniyetiyle ve manevi terbiyesiyle yetişmiş, zahirde mürşidini görmeden “üveysîlik” yoluyla onun seçkin bir müridi olmuştur. Bazı menkıbelere göre Bayezid-i Bistamî, Harakan’dan büyük bir veli çıkacağını iki asır öncesinden haber vermiştir. Ümmî (okuma yazması olmayan) olarak müritliğe başlayan Harakanî, Bistamî’nin himmet ve işaretiyle kısa zamanda Kur’an okumaya ve hatimlere başlamıştır.
İbn Sina ve Gazneli Mahmut gibi önde gelen şahıslar tarafından da ziyaret edildiği bilinen Ebu’l-Hasan Harakanî’nin vaaz ve menkıbeleri “Haru’l-Ulûm” isimli bir eserde toplanmış ve bu eserin tercümesi de yayımlanmıştır (Ankara 1997).
Harakanî hazretlerinin kabrinin yeri hakkında ihtilaf olduğu görülmektedir. Meşhur coğrafyacı Zekeriyya Kazvinî (ö.682/1283), onun kabrinin Harakan’da olduğunu söylerken, büyük Arap seyyahı İbn Batuta (ö.770/1368) seyahatnamesi “Rıhle”de bu kabrin Bistam şehrinde olduğunu belirtir. Büyük Türk seyyahı Evliya Çelebi’nin (ö.1095/1684) “Seyahatname”de anlattığı ilginç ve inandırıcı bir vaka ise Harakanî’nin mezarının Kars’ta bulunduğu ihtimalini güçlendirir. Evliya Çelebi şöyle bilgi verir:
Lala Mustafa Paşa Kars Kalesini tamir ederken (1579) askerlerden salih ve hafız birisi, Mustafa Paşa’ya gördüğü sadık bir rüyayı şöyle anlatır: “Rüyamda güçsüz bir ihtiyar görünüp, ‘Bana Ebu’l-Hasan Harakanî derler, benim makamım bu yerdedir; alamet ve nişanımı istersen ayağımın ucunda derin bir kuyu var, onu kazıp şaşırtıcı şeyi göresin’ dedi.”
Rüya sahibi bunu Lala Mustafa’ya bildirince, yüzden fazla işçi kuyunun bulunduğu yeri kazmışlar. Kuyu içinde dört köşe bir somaki (renkli damarlı) mermer çıkmış. Bu mermeri tekbirlerle açınca: “Menem şehid-i said Harakanî” (kutlu şehit Harakanî benim) diye başucunda hüsnü hatla yazılı bir mermer bulmuşlar. Mübarek vücudu henüz taptaze olduğu gibi, pazısındaki yaralı yerine sarılmış sargı ve sırtındaki hırkası çürümemiş, sağ tarafındaki yarasından da kan akıyormuş. Müslüman gazilerin cümlesi bu hali görüp tekbirlerle kabr-i şerifini önceki gibi kapatmışlar. Kale içinde ilk defa Lala Mustafa Paşa hayratı olarak, Harakanî hazretleri adına bir tekke ve bir cami inşa edilmiştir.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi (İstanbul 2006), 2/167-168; Diyanet İslâm Ansiklopedisi 16/93-94.
Paz Şub. 23, 2014 7:32 pm
