ALLAHU TEALA'NIN SIFATLARI

 Hayat: Cenab-ı Hakk,
hayydır, ezeli ve ebedi bir hayatla diridir. Onun hayatı yaratılmışların hayatı
gibi zamana, mekana, sebebe bağlı değildir. Hayatta olan her şey O'nunla hayat
bulmuştur. Hayat sahibi olduğu için hayat vermektedir. Ölümü O yaratmıştır. Ölüm
O'nun emrindedir. O'nun zatı zeval bulmaz. O kendisini şöyle tanıtmıştır:

"O Allah ki, kendisinden başka
tapılacak gerçek ilah yoktur. O diridir, kainatı idare eden odur."(Bakara, 255.)

ilim: Allahu Teala, ezeli, ebedi, daimi, sınırsız
ve sonsuz bir ilimle her şeyi bilir. Gizli-açık, yakın-uzak, küçük-büyük hiçbir
şey O'nun bilmesinden gizli kalmaz. Kalblerden geçeni ve geçecek olanı bilir.
Gözlerin hain bakışını bilir. Hadiseleri bilmesi zamana bağlı değildir. Her şeyi
olmadan önce bilir; bildiği gibi irade eder, irade ettiği gibi herşey meydana
gelir. Ezelde bildikleri değişmez. Sonradan olan şeyler O'nun ilmine yeni bir
şey katmaz.

Allahu Teala ilmiyle her şeyi
kuşatmıştır. Bütün yarattıklarını en ince detayına kadar bilir. Yerlerde
göklerde, Arş'ta, ferşte, Cennet ve Cehennem'de olanları ve olacakları bilir.
Kainattaki bütün zerreleri ve kürreleri tek tek bilen ve bir ölçüyle yaratan
Odur. Atomun içini dizen, genleri şifreleyen, atmosferi düzenleyen, yıldızları
şekillendiren, göğü yıldızlarla süsleyen, herbir canlının rızkını belirleyen,
onların yerlerini bilen ve kendilerine lazım olanı gönderen O'dur. Yüce Rabbimiz
soruyor: "Yaratan bilmez mi?" (Mülk, 14.)

Allahu Teala kullarına az bir
ilim vermiştir. İnsana bilmediklerini O öğretmiştir. Öğrenme sebeplerini
yaratan, insanı akıl, fikir, düşünce, hafıza: idrak ve ifade etme gibi öğrenme
özellikeriyle donatan O'dur (c.c). Meleklerin bildikleri sadece O'nun
öğrettikleridir. Peygamberler ve veliler O'nun öğrettiği ilimden başkasını
bilemezler. O'nun ilmi yanında, bütün mahlukatın
ilmi, bir denize batırılan iğneye bulaşan su kadar değildir. Allahu Teala'nın
ilminin ve tecellilerinin bir sonu olmadığı için, O'nu tanımanın da bir sonu
yoktur. İnsanın ilmi arttıkça, ne kadar cahil olduğunu anlayacak ve bu iş
hayretle sonuçlanacaktır. Marifetulla-hın sonu hayret makamıdır.

İşitme: (Semi').
Rabbülâlemin işitilecek her şeyi tam manasıyla,
eksiksiz olarak işitir. Bu sıfat zatından hiç ayrılmaz, ezeli ve ebedidir,
işitmek için bir alete, zamana, hava akımına, kulağa ihtiyacı yoktur. Cenab-ı
Hakk, ğayb alemindeki ve müşahede alemindeki bütün sesleri, meleklerin
teşbihini, yerde ve gökteki varlıkların çıkarttığı en küçük, en kısık sesleri
işitir. Yedi kat yerin altındaki bir canlının, siyah taş üstünde yüreyen ufak
bir karıncanın ayak sesini de işitir. Hepsini görür, ihtiyaçlarını bilir,
rızıklarını yaratır, sebeplerini halkedip kendilerine gönderir. Bir sesi
işitmesi diğer sesleri işitmesine mani değildir; hepsini aynı anda işitir.
Allahu Teala zatını bize şöyle tanıtmıştır: "Onun benzeri hiçbir varlık yoktur.
O, her şeyi işiten ve görendir."(Şura 11)

Görme: (Basar) Allahu Teala, varlık
alemine getirdiği ve vücud verdiği her şeyi eksiksiz görür. Görme sıfatı zatına
has bir sıfattır, ezeli ve ebedidir. Görmesi için göze veya başka bir aracıya
ihtiyacı yoktur. Görmesini engelleyecek hiçbir perde, mani mevcut değildir.
Allahu Teala için gizlilik diye bir şey yoktur. O'nun nazarında her şey
apaçıktır. O'ndan gizlenecek hiçbir fikir ve fiil yoktur. O'nun bir şeyi
görmesi, diğerini görmesine mani değildir. Görmesi, aralıkla ve sırayla
değildir. O varlık aleminde, yerde ve gökte mevcut olan her şeyi aynı anda
görür. Bu görme hiç kesilmez.

Kudret: Allahu Teala sonsuz ve sınırsız
bir kudrete sahiptir. Kudret sıfatı zatına has bir sıfat olup ezeli ve ebedidir.
Kudreti varlığı mümkün olan bütün varlıkları içine alır. Onun her şeye gücü
yeter. Ancak bir şeyi yapıp yapmamaya kendisi karar verir. Her şey derken,
varlığı mümkün olmayan şeyleri katmayız. Mesela, Allahu Teala'nın bir benzerinin
olması mümkün değildir. Birisinin kalkıp da : "Madem Allah'ın her şeye gücü
yetiyor, o halde kendisi gibi ikinci bir ilah yaratsın" demesi doğru değildir.
Bunu düşünmek bir vesvese, söylemek sadece fitnedir.

Yüce Mevlamız öyle bir kudrete
sahiptir ki, yedi kat gök, yedi kat yer ve bütün içindekiler O'nun önünde bir
zerre gibidir. Hepsini bir anda var eder, bir anda yok eder. Bir şeyin olmasını
istediği zaman ona "ol" diye emreder, o da oluverir. İlahî kudretle çekişecek,
yarışacak, ona karşı çıkacak kimse yoktur.

Yerlerin ve göklerin hükümdarı
O'dur. Ğaybın hazineleri O'nun elindedir. O, üzerimizde duran göğü, üzerinde
yaşadığımız yeri bir anda değiştirmeye, başka bir gök, yeni bir dünya kurmaya,
dağları taşları canlandırıp konuşturmaya, bütün ölüleri diriltmeye, hepsini
tekrar öldürmeye, sonra bir daha diriltmeye, dilediği her şeyi yapmaya kadirdir.
Bunları yaparken kendisine bir yorgunluk gelmez. Bir yardımcıya da ihtiyacı
yoktur. Bütün tasarruf kendisine aittir. Üzerimizdeki göğü tutan, onu ve
içindekileri koruyan, taşıyan, dünya semasını sayısını bilemediğimiz kadar
yıldızlarla süsleyip bir tavan yapan O'dur. Geceyi gündüzü evirip çeviren,
uzatıp kısaltan, bütün canlıların rızkını yaratan ve dağıtan O'dur.

Allahu Teala, sonsuz kudreti anlaşılsın
ve Zatının büyüklüğü farkedilsin diye bazı varlıklara bir derece kudret
bahsetmiştir. Onlara sınırlı bir alanda tasarruf yetkisi, iş ve hareket imkanı
vermiştir. Meleklerden bazısına gökleri taşıtmaktadır. Cennet ve Cehennemi
taşımakla görevli melekler vardır. Bazı melekler bulutları sevk ve idare
ederler. Yüce Yaratıcımız insana da bir çok yetki, iş yapma kabiliyeti ve
hareket kuvveti vermiştir. Yerleri ve gökleri onun hizmetine bağlamıştır.
Peygamber ve veli kullarına özel yetkiler ve tasarruf imkanları vermiştir. Diğer
varlıklarda da değişik şekil ve derecelerde enerji ve kuvvet vardır. Her kimde ne varsa O'nundur. Varlıklardaki her şeyin
başı ve sonu bellidir. İmkanlar sonludur; yetkiler sınırlıdır, verilenler
emanettir. Hepsi esasen Yüce Yaratıcıya ait olup şükür için ikram edilmiştir.
Nimeti ikram edeni unutup gönlünü nimete verenlere; asıl sahibini unutup mülke
benim diyenlere Cenab-ı Hakk mahşer yerinde şu soruyu soracaktır:

"Söyleyin bakalım bu gün mülk
kimindir, hükümdar kimdir?" Müminlerden ve kafirlerden hiç kimseden bir cevap
gelmez. Alemlerin Rabbi kendisi ilan eder: "Mülk (ve hükümranlık) Kahhar ve tek
olan Allah'ındır."(Mü�min 16)

İrade etme:
Allahu
Teala ezeli ve ebedi bir irade sıfatına sahiptir.
Kainatta her ne olmuş ve olacaksa O'nun iradesi ile olur. O, dilediğini yapar;
kimseye danışmaz. Kimse O'na niçin bunu böyle yaptın da şöyle yapmadın? diyemez.
Verdiği hükmü bozacak veya verdiği hükme uymayacak kimse yoktur. Onun dileyip
yaptığı her şey bir ilim, bir hikmet ve bir menfeat taşır. Sebepsiz, hikmetsiz,
faydasız hiçbir şey yaratmaz. Hayrı ve şerri dileyip yaratan O'dur. Ancak
hayırda rızası, serde gazabı vardır. O'nun dileyip yarattığı şeylere kötü veya
şerr denmez. Çünkü kötülüklerin ve şerrin yaratılmasında birçok hikmet ve hayır
vardır. Şeytanı ve şerri yaratmak kötü değildir. Kötü olan, şeytana uyup şerre
bulaşmak ve Yüce Allah'a isyan etmektir.

Kainatta meydana gelen her şey
az-çok, küçük-büyük, iyilik- kötülük, taat-isyan, kâr-zarar, doğum-ölüm, sihhat-hastalık,
zenginlik-fakirlik O'nun iradesiyle olmaktadır. Gözlerin açılıp kapanması,
kalbin atması dahil insanın içindeki ve dışındaki bütün hareketler O'nun
iradesiyle meydana gelmektedir. Onun dilediği olur, dilemediği olmaz. Bütün
insanlar bir araya gelip bir insana fayda veya zarar vermek isteseler, Allah
dilemeyince ona zerre kadar fayda veya zarar veremezler. Allahu Teala
dilemeyince hiçbir peygamber veya veli kendi evladını veya en sevdiği bir insanı
dahi hak yola getiremez, ilahi izin ve iradenin dışında kimseye şefaat edemez.

Allahu Teala dilediklerini rahmeti ve özel desteği
ile hayır işlerinde muvaffak eder, sonuçta cennet ve cemalini bahşeder. Bu O'nun
kuluna bir ikramdır. Dilediklerini de özel desteğinden mahrum eder, nefsi ve
hissi ile başbaşa bırakır, hak yoldan sapıtır. Buna zulüm denmez, çünkü mülk
kendisinindir; dilediği gibi tasarruf eder. Her yaptığında bir ilim, bir hikmet,
bir hüküm bulunduğu için, ona adalet denir. Bu durumda kula düşen, iyilikleri
kendine maletmemek, kötülüklerin sorumluluğunu da kadere yükle-memektir.
iyiliklerin sahibi Yüce Rabbimiz, kötülüklerin sebebi ise düşük nefsimizdir.
ilahi uyarı şöyledir: "Sana gelen iyilik Allah'tandır. Başına gelen kötülük ise
nefsindendir."( Nisa, 79.)

Burada şöyle bir soru yersizdir:
"Allahu Teala'nın her şeye gücü yetmektedir. Acaba piçin herkesi hidayet üzere
ve hak yolda toplamadı? isteseyedi herkes hayır yapar, iyi insan olur, putlara
tapmaz, şeytana uymaz, şirk koşmaz, imanla ölür Cennet'e girerdi."

Evet Allah dileseydi böyle olurdu, fakat O, herkesin Cennet'e
girmesini dilemedi. O istemeyince kimin isteği ile
bu iş olabilir ki? O'nun iradesi asıldır. Biz, bize verilen irade ve akılla
O'nun emrine teslim, davetine tabi olalım. Yüce Rabbimizden bizi hak yolda sabit
tutmasını ve mü'min sıfatımızla huzuruna almasını isteyelim. Mülk O'nun, hüküm
O'nun. Alemlerin Rabbi dilediği gibi hükmeder. O'na yaptığından sual edilmez.
Rabbimiz bizi şöyle uyarıyor: "Allah'a yaptıklarından sorulmaz, insanlara ise
sorulur."( Enbiya, 23.) Öyleyse, kula kulluk gerekir, isyanla saadet ele geçmez.
Hem bizim aklımız her şeyi anlamaya yetmez.

Kelam: Allahu Teala kelam etme, konuşma
sıfatına sahiptir. Bu sıfatı da zatına mahsustur, ezelidir. Konuşması için bizim
gibi bir ağıza, dile, sese, harfe, düşünmeye ihtiyacı yoktuT. Allahu Teala'nın
konuşması bizim gibi değildir. İnsan sukut ediyorken söze başlar ve o anda
yaratılan bir konuşma yapar. Biz, Allahu Teala'nm konuşması ezelîdir derken
bizim konuşmamızdan farklı bir konuşma şeklini kasdediyoruz.

Konuşma iki türlüdür. Birisi
kelam-ı nefsî, diğeri kelam-ı lafzîdir. Kelam-ı nefsî, bir mananın içeride
tasarlanıp hazırlanmasıdır. İşte kelamın aslı budur; dil onun tercümanlığını
yapmaktadır. Dilimizde: "İçimden geçirdim, kendi kendime dedim ki" şeklinde
ifade ettiğimiz şeyler kelam-ı nefsî kısmına girer. Allahu Teala'nm ezeli
konuşması bu türdendir. Bu konuşma, Yüce Allah'ın herşeyden münezzeh olan
nefsinde bir manayı, sözü, hükmü murad etmesidir. İşte ezeli olan kelam budur.
Allahu Teala bu ezeli ve nefsî kelamını zaman içinde kullarına vasıtasız veya
bir vasıtayla ayrıca duyurmuştur. Peygamberlere yapılan vahiyler, meleklere
duyurulan ilahi hitablar, salih kullara yapılan Rabbani ilhamlar, ahirette diğer
kullar ile yapılacak konuşmalar, Allahu Teala'nm nefsinde yaptığı ezelî kelamın
bir şekilde duyurulması, bir nevi tercümesi ve açıklamasıdır. Allahu Teala Hz.
Musa'ya: "Ey Musa! Ayağından nalinlerini çıkar, sen şu anda mukaddes vadi
Tuva'dasın"( Tâ Ha, 12.) diye hitabedince, ilk defa o anda meydana gelen bir
konuşma yapmış değildir. Belki, ezeldeki ilmiyle bildiği, iradesiyle istediği ve
hükmettiği bu manayı Hz. Musa'ya açıklamış ve duyurmuştur. Diğer bütün hitabları
ve konuşmaları da bu manadadır.

Bütün kutsal kitablar ilahi kelamın
örnekleridir. Özellikle Hz. Kur'an bunun en canlı şahididir. Başından sonuna
kadar bütün ayetler Allahu Teala'nm muradını ifade eden şerefli kelamlar ve
Rabbani hitablardır.

Allahu Teala ahirette Cennet ehli ile konuşacaktır.
Onlara hem özel hem de umumi hitablarda bulunacak ve selam verecektir.( ilgili
hadisler için bkz:Buhari, Tevhid, 28; Müslim, Cennet, 2; Tirmizi, Sıfatu'l-Cennet,
18; Ahmed, Müsned, III, 88.)

Yüce Rabbimiz herkese kendi diliyle hitabeder. Yerlere
göklere, zerrelere, kürrelere emir verir, hitabını
duyurur, muradını öğretir, hükmünü icra ettirir.

Konuşmanın zıddı, bir şeyi
ifadeden acizliktir. Yani bir şey söylemeye gücü ve imkanı olmamaktır. Bu hal
Allahu Teala için imkansızdır.

Var etme: (Tekvin) Allahu Teala'nm fiilî sıfatıdır.
Tekvin, var etmek, yaratmak, ortaya çıkarmak manasında-dır. İmam Maturidî'nin (rah)
tesbit ve tercihine göre bu sıfat da subûtî sıfatlardan olup ezelîdir. Allahu
Teala ezelde yaratıcılık vasfına sahiptir, ilahi ilminde takdir ettiği şeyleri
zamanı gelince var eder, şekij verir, devam ettirir, yok eder.

Allahu Teala yaratma sıfatında
da tekdir. O yarattığı şeylerin bir örneği ve aslı yok iken var eder. Yani yok
olan bir şeyi yaratır. Kulların ortaya koyduğu teknik ve benzeri şeyler ne kadar
harika olursa olsun bir yaratma değil, mevcudu bir araya getirme, hazır enerji
ve kabiliyeti ortaya çıkarma, eşyaya yeni bir şekil verme, var olandan istifade
etmedir. Bu tür şeylere icad veya keşif denir. İnsanların elinden çıkan şeylere
yaratma ifadesini kullanmak hatalıdır. Kullanılırsa bu, yoktan var etti
manasında değildir. Belki, yeni bir şey keşif ve tesbit etti, onu farklı bir
şekilde ortaya çıkardı manasındadır.