Kendinize Bir İyilik Yapın: Sıla-i Rahimi Ciddiye Alın

Kayıt tarihi : 17/09/08

“Ağaç dalıyla gürler” denir. Kişi, akrabasının çokluğuyla güçlenir, kuvvet bulur anlamına gelen bu söz üzerinde bugün psikolog ve sosyologlar da sıkça duruyor. Psikiyatr Alper Evrensel, intihar vakalarının çokluğu ile kişilerin yalnızlaşmasının paralelliğinden bahsediyor.

Sılaya hasret kalanlar, sıla-i rahimi elbet daha iyi anlatırlar. Çünkü onlar için sıla ve sılayı vatan yapan hısım-akrabalar ayrılmaz ikili gibidir. Halk şiirlerimize ve türkülerimize motif motif nakşedilen memleket ve akraba sevgisine karşı artık çoğumuz ilgisiziz. Toplum olarak bir hafıza kaybı mı yaşıyoruz diye endişelenmeden edemiyoruz. Zira önceleri “evin bereketi” olarak gördüğümüz büyüklerimizi, şimdilerde başımızdan savmanın en pratik yollarını arıyoruz. Herhalde bunun için, ana babalarımızı, nine ve dedelerimizi “daha rahat etsinler” ve “huzur bulsunlar” bahanesiyle huzurevine bırakıyoruz.

Evlerimizden bereketin ve huzurun kayboluşunda, eşler arasında geçimsizliklerin, boşanmaların artmasında sıla-i rahimin önemi ne kadar diye düşünmek çoğumuzun aklına bile gelmez. Oysa Allah ve Rasulü’nün akraba ziyaretine verdiği önceliği idrak etsek, yaşadığımız pek çok sıkıntının sebepleri arasında “cezası da sevabı da tez verilen” akraba ziyareti hususundaki gevşekliğimizin bulunabileceğini fark ederiz.

Akrabalarımız kimler?

Hısım akrabayı ziyaret etmek, onlarla görüşüp ilgilenmek, yardıma ihtiyaç duyduklarında maddi destek sağlamak şeklinde izah edilen sıla-i rahim, Kur’an’da bize emredilen vazifelerin başlarında yer alıyor: Nahl suresinin 90. ayetindeki “Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder” ifadesinden anlıyoruz ki akrabalık bağını gözetmek tavsiye değil emir hükmünde. Yüce Rabbimiz iyilik edeceğimiz kimseleri sıralarken önce anne-babayı hemen ardından da akrabayı zikrediyor. Anne-babaya ve akrabaya iyiliğin, iman etmenin hemen arkasından sırlanması da konunun ehemmiyetini yansıtıyor.

Efendimiz’in (s.a.v) “Nesebinizden sıla-i rahim yapacaklarınızı öğrenin; zira sıla-i rahim akrabalar arasında sevgiye, malda bolluğa ve ömrün uzamasına vesiledir” hadisine bakarak öncelikle günümüz hayat şartlarındaki “yabancılaşma”dan kurtulup kaynaşmanın yollarını araştırmalıyız. Mesela çoğumuz ninemizin kardeşinin kızını veya annemizin dayısının çocuklarını bilmeyiz. Hatta kendi dayımızın veya amcamızın çocuklarıyla bile pek sık görüşmeyiz. Akrabalarımız kendi soyumuzdaki kan bağı olan kişilerle birlikte evlilik nedeniyle oluşturulan yeni akrabalık ilişkisi halkasındaki kişileri de içeriyor. Çocuklarımız ve onların soyundan gelenler, ana, baba, dede ve ninelerimiz ve onların zürriyetinden gelen (yukarı doğru) atalarımız, kardeşlerimiz, onların çocukları ve torunları, hala, dayı, teyze ve amcalarımız ve onların çocukları soyumuzdan akrabalarımızdır. Evlilik bağıyla oluşturulan akrabalık ilişkisi ise sıhri hısımlık olarak karşımıza çıkar. Bize düşen, bu akrabalarımızın kimler olduğunu öğrenmek ve gerekli vazifelerimizi yerine getirmektir.

Sıla-ı rahim yalnızca ziyaret etmek değildir

Peki sıla-i rahimde bulunmak yani akrabanın hukukunu gözetmek nasıl olur? Kendilerini ziyarete giderek hal hatır sorabiliriz, yakınımızda yaşamıyorlarsa telefonla bağlantı kurabiliriz, üzüntülü ve sevinçli günlerinde yanlarında bulunmaya gayret gösteririz. En önemlisi, yardıma ihtiyaç duyuyorlarsa hele fakirlerse maddi destek sağlarız. Bu bize Allah’ın emri. Çünkü fakirlerin hakkı öncelikle zengin akrabasından sorulur ardından toplumdaki diğer zenginlerden.

Efendimiz akrabanın da en iyisiydi

Dinimizle ilgili bilgileri hayatıyla gözümüzde somutlaştıran Sevgili Peygamberimiz’in (s.a.v) akrabalarıyla ilişkisi de yine Allah’ın hoşnutluğuna uygundu. Efendimiz’in (s.a.v) baba tarafından akrabaları bir hayli kalabalıktı. Bununla birlikte dayısı, sütannesi, sütbabası ve sütkardeşleri de bulunmaktaydı. Efendimiz (s.a.v) sütannesi vasıtasıyla akraba olduğu kişileri de gerçek akraba olarak görürdü. Yakınları sayıca çok fazlaydılarsa da O, akrabalarının hepsine yeterince ilgi gösterirdi. Onları sık sık ziyaret eder, hatırlarını sorar, ikramda bulunur ve gerekirse maddi gereksinimlerini karşılardı.

Bir gün sütannesi Hz. Halime, Efendimiz’i (s.a.v) görmek için Mekke’ye gelmişti. Hz. Hatice (r.anha) ve Sevgili Peygamberimiz onu görünce çok sevindi. Kendisini misafir ettiler ve güzel yemekler ikram ettiler. Hz. Halime köylerine yağmur yağmadığı için ekinlerinin kuruduğunu, ağaçların meyve vermediğini anlattı ve Efendimiz’den yardım istedi. Peygamberimiz Hz. Halime’nin bu haline çok üzülmüştü. Hatice validemizle konuşup çare aramaya başladılar. Kendisine kırk koyun bir de deve hediye ettiler.

Sıla-i rahim yapacağımız kişilerin başında anne babamız geliyor. Müslüman olmasalar dahi dinimiz onlara güzel muameleyi şart koşuyor. Hz. Ebu Bekir’in kızı Esma’yı, annesi Müslüman olmadan önce ziyarete geldiğinde, ona nasıl davranacağını bilemiyordu. Acaba ona iyilik etmeli miydi? Yoksa soğuk mu davranmalıydı? Bu konuyu Peygamber Efendimiz’e (s.a.v) açtı. Efendimiz kendisine, Müslüman olmasa da annesine mutlaka iyi davranmasını, hizmette kusur etmemesini tavsiye etti.

Bizimle küs olan akrabamıza nasıl davranmalıyız?

Bir gün sahabe-i kiramdan biri, “Ya Rasulallah! Benim akrabam var. Ben kendilerini ziyaret ediyorum, onlar bana gelip gitmiyorlar. Ben onlara iyilik ediyorum, onlar bana kötülük ediyorlar. Ben onlara anlayışlı davranıyorum, onlarsa bana kaba davranıyorlar” deyince Efendimiz (s.a.v), “Eğer dediğin gibi isen onlara sıcak kül yutturmuş oluyorsun. Sen böyle davrandıkça Allah’ın yardımı seninle beraberdir” şeklinde yanıt verdi. Peygamberimiz’in (s.a.v) sıcak kül teşbihinden çıkarılan anlam, muhataplarının yüzüne sıcak kül serpmek; böylece onların yüzünü kül rengine boyayarak mahcup etmek şeklinde yorumlanıyor.

Akrabaya iyilik yapmanın üç şekli bulunuyor: Birincisi, yapılan iyiliğe iyilikle karşılık vermek. Bu davranış modeli güzel olmakla beraber sakıncalı tarafları da var. Çünkü burada iyilik, karşıdan iyilik görmeye bağlanmış. İkincisi, akrabaya karşılık beklemeden iyilikte bulunmak. Bu anlayışta olan kimseler birinci gruptaki insanlardan daha üstün kimseler olarak sınıflandırılıyor. Üçüncüsü ise kötülük eden akrabaya iyilikte bulunmak. İyiliklerin en güzeli ve en değerlisi bu. Ne de olsa iyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğe iyilik ise er kişinin kârıdır. Bu son davranış biçimi, aralarında düşmanlık olan kimseleri bile candan bir dost haline getirebiliyor. Kötülüğü iyilikle savmanın önemini, Fussilet suresinin “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü) en güzel şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, candan bir dost gibi olur” (Fussilet, 34) ayeti ile daha iyi kavrıyoruz. Allah Rasulü de (s.a.v) “Seninle ilgisini kesenden sen ilgini kesme! Sana vermeyene sen ver! Sana kötülük edeni bağışla!” buyurarak dostça ve emin bir şekilde yaşamanın formülünü veriyor.

Akrabalık ilişkisi doğal terapi etkisi yapıyor

Günümüz insanını bunalıma sürükleyen ciddi açmazlardan biri de akraba, komşu ve arkadaşlarla sağlıklı bir iletişimin kurulamaması. Çoğumuz büyüklerimizden veya nostalji yüklü kitap ve filmlerden bilir ve hissederiz ki eskilerin dostluğu ve akrabalığı bir başka imiş. Terk edildiğinde cezası acele verilen akrabalık bağı, ülkemizde tamamen boş verilmemiş olacak ki, ruhsal rahatsızlık vakaları hala, diğer ülkelere nazaran daha az yaşanıyor çok şükür.

“Ağaç dalıyla gürler” denir. Kişi, akrabasının çokluğuyla güçlenir, kuvvet bulur; anlamına gelen bu sözün geçerliğini bugün psikolog ve sosyologlar da vurguluyor. Memory Center Psikiyatri Uzmanlarından Alper Evrensel, intihar vakalarının çokluğu ile kişilerin yalnızlaşmasının paralelliğinden bahsediyor. Daha sıcak ilişkilerin yaşandığı köy ortamlarında akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin, kişiyi ciddi sıkıntılara karşı koruduğunu ifade ediyor ve ekliyor: “İş kaybı, fakirlik, arkadaşsızlık, işten ayrılma veya çeşitli çevresel olumsuzluklar intihar düşüncesine sebebiyet vermişse, bu kişiyi teskin edecek, arayıp hal hatır soracak, yakın ve samimi kişilerin varlığı ruhsal bozukluğu ortadan kaldırabilir. Kalabalıklaşan şehir ortamında yalnızlaşan; büyük sitelerde küçücük ailesiyle akrabalarından uzak yaşayan insanlarımız ruhsal sıkıntılara yakalanma açısından nispeten fazla risk altıda. Çekirdek aile dediğimiz yalnızca anne-baba ve çocuklardan müteşekkil yapılarda akrabalık bağı daha zayıf kalıyor. Dünya belli bir yöne doğru akıyor ve biz uyum sağlıyoruz. Gençlerimizin, büyüklerden uzak, daha maddiyatçı, mal birikimi kaygısıyla kendi işinden başka şeyleri düşünemeyecek tarzda programlanmaları sorunlarımızın temelini oluşturuyor.”

Bireylerin neden koptuğunu ve ruhsal sıkıntıların niçin yaygınlaştığını bu şekilde açıklayan Alper Evrensel’e göre sosyalliğin dolu dolu yaşandığı nitelikli gerçek ilişki, günümüzde ancak akrabalarla paylaşılabiliyor. “İnsan yaradılışı itibariyle sosyal. Toplum içinde yaşıyor ve iletişim kurabileceği ortamlara ihtiyaç duyuyor. Günümüz şartlarında ise çoğu ilişki sanal. Hemen yanı başınızdaki iş arkadaşınızla dahi selamdan öteye gidemeyen ilişkiniz olabiliyor. Aynı otobüste, aynı odada, aynı apartmanda, aynı sitede ama dünyalar kadar uzak ve ‘iyi akşamlar’ı geçemeyen sığ diyaloglara sahip olabiliyoruz. Böylece kişi ancak akrabalarıyla yaşadığı ilişkiden keyif alır hale geliyor.”

“Akraba ziyareti ile kendimi daha güvende hissediyorum”

Bunaldığı zamanlarda akraba ziyareti yaparak rahatladığını anlatan Hasan Bey’in sözleri konunun insan psikolojisi açısından önemini anlamamıza yardımcı olacak nitelikte. “Ben eskiden akrabalarımla çok nadir görüşüyordum. Telefonla arama konusunda dahi ihmalkardım. O zamanlar kendimi çok zayıf ve güçsüz hissettiğimi söyleyebilirim. Sıkıntılar karşısında yapayalnızdım. Bir gün bir dostumdan ‘akrabalık bağını koparan kişiden Allah’ın rahmetini kestiğini’ öğrendim. Bu beni çok etkiledi. Kendi kendime ‘Yaşadığım bunca dert, korku ve kaynağını bilmediğim nice sıkıntılarımın sebebi akrabalık ilişkilerimi kesmem mi acaba?’ diye düşünmeye başladım. Yoksa akrabalık bağını kestiğim için bana verilen bir cezayı mı çekiyordum? Bu vesile ile yaptığım bir akraba ziyareti sonucu eve geldiğimde kendimde müthiş bir enerji ve rahatlama hissettim. Şimdi arkamda büyük bir sevgi gücünü hissedişim ve Allah’ın rahmetinin üzerimde oluşu bilinci ile kendimi güçlü, kuvvetli ve en önemlisi huzurlu hissediyorum. Kuvvetli akrabalık ilişkisinin zamanımızda bireylerin yakalandığı birçok psikolojik rahatsızlığı tedavi edeceğine inanıyorum.”

Evet devir değişti. Şimdi 21. yüzyılı seyrediyoruz. Fakat insan olarak bizim fıtri ihtiyaçlarımızın değişmemesi gibi Yaratıcımız’ın gönderdiği kanunlar da değişmedi. Anne-babamızı ve onların merkez olduğu halkada tüm akrabalarımızı Yüce Rabbimiz bizim için seçti ve bu bağları koruyup gözetmemizi, her birine gereken ilgi ve yakınlığı, elimizden gelen yardımı sunmayı da kendisi emretti. Başka medeniyetlerden yanlış etkilendiğimizi gösteren toplumsal ve bireysel rahatsızlıklarımızın çoğalması da gösteriyor ki kültürümüze, inanç değerlerimize sahip çıkma adına ciddi bir rehabilitasyona ihtiyacımız var. Eğitimden yönetime kadar her sahada, aileyi koruma, akrabalık ve komşuluk bağlarını kuvvetlendirme yönünde yeni dinamiklerle, yeni formüllerle bu noktada iyileştirme yapmanın tam zamanıdır.

“Akrabalık bağını kesenler meclisimizde bulunmasın”

Câbir b. Abdullah (r.a) şöyle anlatıyor: “Rasulullah’ın (s.a.v) meclisinde oturuyorduk. Buyurdu ki: “Akrabalık bağını kesenler bugün meclisimizde bizimle birlikte oturmasın.” Bir genç kalktı, aralarında kırgınlık olan teyzesinin yanına gitti, özür diledi, teyzesi de onu affetti. Sonra dönüp meclise geldi. Rasulullah şöyle buyurdu: “Akrabalık bağını kesen birinin bulunduğu topluluğa Allah’ın rahmeti inmez!”

Akrabalık bağı Arş-ı âlâ’ya tutunarak şöyle der: “Beni koruyup gözeteni Allah koruyup gözetsin. Benimle ilgisini kesenden Allah rahmetini kessin.” Cenab-ı Hak bu niyazı kabul eder ve şu karşılığı verir: “Ey akrabalık bağı! Seni gözeteni gözetirim. Seninle ilgiyi kesenden ben de ilgimi keserim.”
“Faizin en katmerlisi, bir Müslümanın ırz ve namusuna haksız yere sataşmaktır. Sıla-i rahim (akrabalık bağı) ile Allah’ın Rahman ismi, birbirine kenetlenip bir şebeke oluşturmuş damarlar gibidir. Kim akrabalık bağını keserse Allah ona cenneti haram kılar.”

Neslihan BEYHAN

Kayıt tarihi : 12/01/09

Kayıt tarihi : 18/12/08

ALLAH RAZI OLSUN EMEĞİNE SAĞLIK

Kayıt tarihi : 17/09/08

Amin ecmain.

Kayıt tarihi : 20/02/09